AULCUNS Pseaulmes et cantiques mys en chant, Strasburg 1539 :

Ps. CXXXVIII

(tekst: Jean Calvin: strofische berijming naar psalm 138)

(hymnologisch: melodie uit Straatsburgs Gezangboek: Do Israel aus Egypten zog  (= ps 114, melodie van Matthias Greiter / Zahn 8466a).

midi-file om de melodie te horen (en: is het al een 'echte psalmmelodie, of zou het ook een 'oudkerkelijk gezang' kunnen zijn, of een 'Luthers lied ??'

Originele sleutel behouden. Notatie in het origineel met brevis-semibrevis-minima.

Bij het halleluja een ligatuur.

Tous roys de la terre te loueront,

A ta grandeur se soubmetteront,

Estans en ta paroll’apris :

De tes faictz chantans la dignite :

Car a ta grand gloir’ a limite

Ciel et terre pour son pourpris.

En haultesse, pour commander,

Le seigneur est assis ez cieulx :

Neant moins incline les yeulx,

Pour lhumbl’et petit regarder :

Le superb’en son jugement

De loing voit par contemnement.

Halleluia. Halleluia.

D’affliction si je suis greve,

En vigueur et vie releve

Seray par ton soulagement.

Sus mes ennemis se dressera

ta main, et leur fureur rompera :

Et en ell’ auray saulvement.

Le seigneur en moy pour poursuyvra

Sa benignite a tousjours.

O Dieu, du mond’ oultre le cours

ta clemence persistera :

L oeuvre dat ta main commence

Tu noublieras pour delaisse.

Halleluia. Halleluia.

                        fin.

hoe ging het verder met deze psalm ?

In de eerstvolgende Geneefse (sterk vermeerderde) herdruk (1543) is tekst/melodie vervangen door resp. Clement Marot/Guillaume Franc. Hierover twee opmerkingen:

1. Deze uitgave is meer dan een psalm/gezangboek. Het is - in navolging opnieuw van Straatsburg - een volledig liturgisch kerkboek (dienstboek en liedboek inéén): La forme des priere et chantz ecclesiastiques, avec la maniere de’administrer les Sacremens, & consacrer le Mariage: selon la coustume de l‘Eglise ancienne. Naast de 'formulieren' zijn er 30 psalmen opgenomen en 4 liederen (lofzang van Simeon, 10 geboden, Onze Vader en de Geloofsbelijdenis).

2. De nieuwe melodie van psalm 138, nodig voor de nieuwe tekst van Clement Marot (die dus bovenstaande tekst en melodie naar het vergeetboek heeft verwezen) is volgens hardnekkige overlevering verwant aan een chanson van diezelfde Clément Marot (opgenomen o.a. in Pierre Attaignant; Trente huit chansons musicales, Paris 1530): Une pastourelle gentille. Een Noël. Dit is de melodie die wij vandaag nog zingen.

3. Ook die melodie heeft weer haar lotgevallen. Ze ligt bijvoorbeeld - via de psalmversie van Guillaume Franc - zelf ook weer ten grondslag aan een ander geliefde Duits gezang ‘Mit Freuden zart’ (Evg. Gesangbuch 106 / Liedboek 216), een lied van de Boheemse broeders… Een groep christenen aan wie de gemeentezang veel te danken heeft.

Over deze melodie en haar zogenaamd 'wereldse' (nu ja: kerstliedjes zijn half-werelds, half-kerkelijk) voorbeeld een aparte bijdrage